Skrzetuski Marcin h. Jastrzębiec (zm. ok. 1613), sekretarz królewski, podstarości międzyrzecki. Przez Z. Lasockiego uważany mylnie za syna burmistrza poznańskiego Marcina (zob.), pochodził wprawdzie z tej samej rodziny, lecz był synem Marcina zw. Czultha z Wielkiego Skrzetusza i ze Studzieńca w pow. poznańskim oraz Anny Wielżyńskiej (córki Wojciecha), wzmiankowanej w r. 1576, bratem sekretarza królewskiego Jana (zob.).
Można przypuszczać, że S. w młodości odbył studia; przemawia za tym jego późniejsza praca w kancelarii królewskiej i pełnione misje poselskie. Wśród Skrzetuskich studiujących na uniwersytetach niemieckich odnajdujemy Marcina dwukrotnie: w r. 1559 we Frankfurcie nad Odrą (wpisany w gronie szlacheckich synów), w r. 1564 w Wittenberdze (wpisany 14 IV z bratem Janem i Mikołajem Łąckim, zapewne przyszłym chorążym poznańskim). Ze względu na to, że w tym czasie żyli Marcin i Jan Skrzetuscy, synowie burmistrza, identyfikacja ta nie jest pewna, aczkolwiek możliwe, iż wpis z r. 1564 dotyczy przyszłych sekretarzy, ponieważ są tu określeni jako «fratres Poloni», podczas gdy np. Jan Skrzetuski, rozpoczynający studia w Lipsku w r. 1565 jest nazwany «Posnaniensis».
Nie wiadomo, kiedy S. wszedł w służbę u referendarza kor. Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego, przez którego był wysyłany w rozmaitych misjach zagranicznych, w szczególności do Berlina. Utrzymywał kontakty z królewną Zofią Jagiellonką, wdową po ks. brunszwickim Henryku, zdając jej relacje z wydarzeń politycznych w Polsce w l. 1572–4. Zapewne dzięki protekcji Czarnkowskiego został zatrudniony w kancelarii kor., jednak trudno określić czas nominacji S-ego. Prawdopodobnie stało się to w l. 1572–4. Wskazywałyby na to właśnie listy do Zofii Jagiellonki: w pierwszym z nich (z Berlina w r. 1572) S. występuje jako sługa Czarnkowskiego, drugi list (z r. 1574) zawiera sformułowanie, z którego wynika, że S. mógł już pracować w kancelarii. Z pewnością był w niej zatrudniony jako pisarz w r. 1577, gdy z polecenia Stefana Batorego przyjechał do Poznania konfiskować mienie kupców zbuntowanego przeciw królowi Gdańska. Przy tej okazji dopuścił się pewnych nadużyć, a mianowicie zajął 680 fl. długu, jaki mieszcznin poznański Jan Budenstein miał zwrócić Anglikowi J. Hugogoldowi, traktując cudzoziemca jako sprzymierzeńca niechętnych królowi gdańszczan. Wg L. Kieniewicza w kancelarii zajmował się sprawami brunszwickimi (prowadzonymi uprzednio przez Reinholda Heidensteina). Po śmierci woj. brzeskiego kujawskiego Jana Służewskiego, S. zarządzał w r. 1581 star. międzyrzeckim, za co wypłacono mu ze skarbu 700 fl. Udało mu się następnie uzyskać dzierżawę tego starostwa, nadanego przez króla kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu, który w r. 1582 poddzierżawił je S-emu na rok za 5 885 złp. S. utrzymał się w posiadaniu tej tenuty w l.n., przynajmniej do r. 1595.
W czerwcu 1584 S. został wysłany przez Stefana Batorego z poselstwem do Niemiec. W r. 1585 pobierał płacę z tytułu zatrudnienia na dworze królewskim. W tym okresie częściej jednak przebywał w Wielkopolsce. Pozostawał w bliskich kontaktach z marszałkiem w. kor. Andrzejem Opalińskim. W r. 1588 podejmował w międzyrzeckim zamku opata jędrzejowskiego Stanisława Reszkę, udającego się z poselstwem do Rzymu. W r. 1590 uzyskał nadanie młyna przy tym zamku, a w r. 1592 wystarał się o zgodę na wykup sołectwa we wsi Nietoperek, należącej do star. międzyrzeckiego. Uczestniczył w staraniach szlachty wielkopolskiej o wolną żeglugę na Warcie i Odrze, a tym samym nieskrępowany handel poprzez port w Szczecinie. W r. 1588 posłował w tej sprawie do elektora brandenburskiego Jana Jerzego do Berlina, a w r. 1589 do książąt pomorskich, prosząc o przysłanie przedstawiciela pomorskiego na przewidzianą z elektorem naradę, na której spodziewano się rozwiązać wspomniane problemy. W r. 1606 prawdopodobnie to on podpisał się pod uchwałami nadzwycz. sejmiku woj. poznańskiego i kaliskiego w Środzie, gdzie szlachta opowiedziała się po stronie króla Zygmunta w obliczu rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego.
S. nie odziedziczył nic po ojcu, określanym w źródłach jako «gołota», do swego znacznego majątku doszedł sam. W r. 1585 kupił od Andrzeja i Jana Starołęskich za 6 tys. złp. wieś Starołęka Pańska pod Poznaniem. Posiadał też łany we wsi Głuszyna oraz część wsi Czapury (obydwie pod Poznaniem), a także kamienicę przy rynku poznańskim. Łączyły go najrozmaitsze interesy z rodziną Czarnkowskich, m.in. dzierżawił od Andrzeja Czarnkowskiego wsie Sierpowo i Woliszewo (w pow. kościańskim) oraz Młynków (w pow. poznańskim) w r. 1603. W r. 1604 kupił część wsi Herstop za 10 500 złp., w jego ręku znalazły się także wsie Żelichowo i Piotrowo (pow. poznański), które w r. 1607 wydzierżawił Zofii, żonie kaszt. międzyrzeckiego Jana Czarnkowskiego. Nie żył już w r. 1613.
Żoną S-ego była Katarzyna Berówna, której w r. 1586 zapisał 1 tys. złp. tytułem posagu i wiana (żyła jeszcze w r. 1610, gdy S. ponowił zapis). Miał z nią dwóch synów: Jana i Łukasza.
Chojnacka K., Polsko-pomorskie zabiegi dyplomatyczne o wolną żeglugę na Warcie i Odrze w drugiej połowie XVI w., „Przegl. Zachodniopomorski” T. 16: 1972 z. 2 s. 42–3; Kieniewicz L., Sekretariat Stefana Batorego, w: Społeczeństwo staropolskie, W. 1986 IV 35, 42, 50, 52; Lasocki Z., Skrzetuscy, „Mies. Herald.” R. 16: 1937 s. 73–4; Pirożyński J., Die Herzogin Sophie von Braunschweig-Wolfenbüttel aus dem Hause der Jagiellonen (1522–1575) und ihre Bibliothek, Wiesbaden 1992; Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinado academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, P. 1996 s. 231; – Aeltere Universitäts-Matrikeln I. Universität Frankfurt a.O., Bearbeitet von E. Friedlander, Leipzig 1887 Band: 1506–1648 s. 153; Album Academiae Virtenbergensis, Halis 1894 II; Arch. Zamoyskiego, III nr 10–11 s. 458–60; Przezdziecki, Jagiellonki, s. 18, 170; Reszka S., Diarium, Wyd. J. Czubek, Kr. 1915, Arch. do Dziej. Liter., XV/1; Teki Dworzaczka (CD-ROM), Kórnik–P. 1997; Źródła Dziej., IX; – AGAD: Metryka Kor. t. 135 k. 844, t. 136 k. 442; AP w P.: Akta m. P. I 11 k. 29, I 148 s. 27, 50; B. Czart: rkp. 91 s. 111, rkp.94 s. 173–176, rkp. 360 s. 559–563; B. Ossol.: rkp. 186 s. 180–185, 190–191; – Informacje Wojciecha Krawczuka z Kr.
Paweł Dembiński